Ці задумваліся вы, чым адрозніваецца Малінаўка ад Зялёнага луга, ці Шабаны ад Кунцаўшчыны? А колькі суседзяў з вашага пад’езду прыбягуць вам на дапамогу пры прарыве вадаправоду ці пажары? Калі апошні раз вы сядзелі ў двары проста так, каб пагрэцца на сонцы? Колькі разоў за жыццё вы хадзілі ў мясцовую адміністрацыю, каб запытацца аб надзённых праблемах? Адказы на гэтыя пытанні дакладна адлюструюць культурна-пабытовы ландшафт вашай навакольнай прасторы. А наколькі ён прывабны, вы можаце высветліць з наступнага эсэ….
Менавіта ў Чыкагскім аэрапорце я ўпершыню пачула гісторыю-ужо-сівую-легенду пра тое, як адзін армянін, што ляцеў па культурніцкім абмене і не ведаў нават ангельскай мовы, збег праз вакно аэрапорта і застаўся ў ЗША назаўсёды. Ці то гэтай гісторыяй хацелі запалохаць, ці то намякалі на мажлівасьць паўтарыць ягоны лёс, але пытаньне, якое адразу ўзнікла, было простым: а як жа армянін знайшоў сваіх у такім вялікім горадзе?
Знаёмства з кварталамі Чыкага патлумачыла многае.
Вось так выглядае звычайны прыпынак метро, які адносіцца да раёну, што абжылі прадстаўнікі канкрэтнага народу:
Адчуваецца, што работнікі беларускіх ЖЭСаў да гэтых месцаў яшчэ не дабраліся, інакш пацешныя малюнкі былі б замаляваныя карычневай фарбай.
Усе жыхары гэтага раёну (а паколькі сістэма горадабудаўніцтва і плянаваньня вуліц у ЗША прамавугольная, то так і хочацца сказаць: вялікага, але кварталу) добра разумеюць, што ягоная культурніцкая адметнасьць прыцягне зацікаўленых вандроўнікаў-валацугаў, і таму ў гульні з каларытам і рознымі “смачнымі” дэталямі гарадскога ландшафту ўдзельнічаюць усе, хто можа. Вось, напрыклад, гарадскі люк, які хочацца захапіць з сабой у якасці сувеніра…:
…а пасля горда заявіць сябрам: “да, была ў Мексіцы, да ў Чыцэн-Іцы, да, з самой піраміды, да, экскурсавод нічога не заўважыў, а на мяжы сказала, што гэта рукатворны паднос кустарнай работы майстроў Акапулька”.
Тэма Паўднёвай Амерыкі выражана ва ўсім, і канешне ў аздабленні ўсялякіх крамаў. Мексіка, як і заўсёды, трымаецца сваеасаблівым лідэрам.
Вуліцы раёну, як і самога горада, днём з большага пустыя. Усе сустрэтыя людзі аказаліся турыстамі з Мексікі, Гішпаніі, іншых штатаў ЗША (гэта лёгка высвятлялася, бо ў ЗША чамусьці ўсе гаварлівыя і гатовыя да дыялогаў, кшталту, “як прайсьці ў цэнтр” ці “якая гадзіна?”). Карацей, на вуліцы шпацыравалі усе, акрамя непасрэдных жыхароў раёну.
Напэўна, частка жыхароў знаходзілася ў школе, якая спачатку нагадала наш мінскі палац мастацтваў, …
…а мо проста хавалася па дамох, у чаканні пакуль турысты са сваімі фатакамэрамі нарэшце з’едуць…
У пошуках тубыльцаў быў знойдзены культурны цэнтр раёна – эпіцэнтр збору мясцовай супольнасці і месца, дзе нарэшце былі сустрэты мясцовыя жыхары,….
…якія паказалі важныя месцы і распавялі аб сваім раёне.
Вышэй паказаны дзверы ў адну самых важных установаў – цэнтр “Адраджэньне” – месца, куды людзі прыходзяць па ўсіх сваіх пытаньнях.
Каля 20 гадоў назад некалькі раёнаў Чыкага ў прамым сэнсе стаміліся ад таго, што ў нас называецца “разрухай” (дрэннае жыллё, высокі ўзровень злачынасьці, нізкі ўзровень адукацыі і медычнай дапамогі, загібаньне культуры), скінуліся грашыма (па 5 000 даляраў з раёна; ніжэй вы можаце бачыць гэты гістарычны момант)…
… і стварылі сваю грамадзкую арганізацыю – Цэнтр “Адраджэньне”, якая аб’яднала мясцовую супольнасьць у вырашэньні вышэй пералічаных праблем.
Як, не дзіўна, у аснове вырашэння праблем у людзей стаяла жыллёвае пытанне (па прынцыпе “няма жылля – няма жыцця”). Кожны жыхар раёна можа наведаць бясплатны майстар-кляс, дзе яму распавядуць аб правільным вядзенні дома (цякучы рамонт, камунальнае абслугоўваньне), выдаткаванні сродкаў на рамонт і пабудову. З боку гэта выглядае, як лабіраванне асобнымі фірмамі сваіх паслуг у дадзенай сферы. Аднак жыхар выбірае самастойна, паслугамі якой фірмы яму скарыстацца і колькі грошай за гэта аддаць.
Ідэяй хатняй забудовы прасякнуты плякаты цэнтра, якія ўмела звязалі гістарычныя карані насельнікаў раёну і іх паўсядзённыя патрэбы:
А вось калі ў чалавека ёсць жытло, ён можа заняцца адукацыяй і культурай. Усё гэта таксама прадастаўляецца ў цэнтры, а вось у гэтым будынку (ніжэй) праводзяцца канцэрты, імпрэзы, выступы, дні народзінаў тубыльцаў.
Паралельна Цэнтр “Адраджэнне” вырашае пытаньне медычнай і сацыяльнай дапамогі, міграцыі, валанцёрскай дапамогі і актыўна шукае грошы ў спонсараў. Ён выступае ў ролі пасрэдніка між жыхарамі і мажлівасьцямі дзяржавы і рынку, захоўвае культурную адметнасьць самога раёну, з’яўляецца маленькай дзяржавай у дзяржаве.
У агульным такое ўладкаваньне можна лічыць узорам для пабудовы жыцьця ў асобным раёне, які жыве шчыльнай супольнасьцю з высокай інтэграцыйнай здольнасцю і гнуткай працоўнай мабільнасцю.
P.S. У гарадскім траншпарце раёну прыпынкі абвяшчаюцца на гішпанскай мове.
Гісторыя стварэння:
Дадзенае эсэ напісана па выніках удзелу аўтара ў праграме Community Connections 2010, якая праводзілася USAID ад Амбасады ЗША і адпаведнай вандроўкі па г. Чыкага. Эсэ змяшчае ўласныя фатаздымкі аўтара, акрамя архіўнага фота стварэння Цэнтра “Адраджэнне” (сайт www.resurrectionproject.org). Эсэ прысвечанa арыгінальнай пабудове жыцця лакальных супольнасцяў ЗША ў межах аднаго ўзятага горада.